Στα 1938 ο Γιόχαν Χουιζίνγκα (1872-1925) θα εκδώσει το βιβλίο του με τίτλο Homo ludens [ο παίζων άνθρωπος, από το λατινικό ludi, παιχνίδια] (Χουιζίνγκα, 2010), στο οποίο θα υπογραμμίσει τη διαχρονική και οικουμενική σημασία του παιχνιδιού, ως σημαίνουσας ανθρωπινής δραστηριότητας. Ο Ολλανδός ιστορικός του πολιτισμού θα κάνει ιδιαίτερη μνεία στο γεγονός ότι κάθε παιχνίδι διέπεται από τους δικούς του κανόνες, συνδέεται αναπόφευκτα με έννοιες όπως ο συναγωνισμός, ο ανταγωνισμός, η πειθαρχία και η επίδειξη ικανοτήτων, και θα τονίσει την ιδιαίτερη μαγεία που εκείνο ασκεί σε όλες τις ηλικίες.
Το παιχνίδι έχει συνδεθεί ορθά στη συλλογική συνείδηση σε μεγάλο βαθμό με τον αθλητισμό. Αναντίρρητα, το αθλητικό παιχνίδι στη σύγχρονή του εκδοχή αποτελεί ένα επιφαινόμενο του νεωτερικού πολιτισμού και συνδέεται, άμεσα ή έμμεσα, με τη βιομηχανοποίηση των δυτικών κοινωνιών τον όψιμο 19ο και πρώιμο 20ο αιώνα, την μοντέρνα εφεύρεση του ελεύθερου χρόνου, την αργία του σαββατοκύριακου, καθώς και την κουλτούρα του υγιούς και γυμνασμένου σώματος (Körperkultur) (Λοϊζίδη 2003: 39). Θα μπορούσε να πει κανείς ότι το αθλητικό παιχνίδι συνδέεται με όλα τα επιμέρους φαινόμενα που συν-αποτελούν αυτό που ορίζεται ως «μοντέρνα ζωή».
Αξιοσημείωτη είναι επίσης η «συγγένεια» του αθλητισμού με άλλες «τελετουργίες». Ο Κριστιάν Μπρομπερζέ υποστηρίζει πως ένας ποδοσφαιρικός αγώνας ακολουθεί την κλασική θεατρική τριλογία, χαρακτηρίζεται δηλαδή από ενότητα χώρου, χρόνου και πράξης. Μάλιστα, ο γάλλος εθνολόγος εντοπίζει την - αδιαμφισβήτητη είναι η αλήθεια - δημοφιλία του ποδοσφαίρου σε σύγκριση με το θέατρο στη μη δεδομένη έκβασή του πρώτου, στην «εγγενή αβεβαιότητα» (Μπρομπερζε 2004: 66), που κάθε παιχνίδι εμπεριέχει. Εξάλλου, μόνο το τέλος του παιχνιδιού σημαίνει κάθε φορά και το τέλος της αβεβαιότητας.
Ο Γάλλος διεθνολόγος Πασκάλ Μπονιφάς ισχυρίζεται ορθώς ότι ο αθλητισμός αποτελεί ένα μέσο ισχυροποίησης και αντίστασης της εθνικής ιδέας, και άρα των εθνικών ταυτοτήτων την εποχή της παγκοσμιοποίησης (Μπονιφας, 2008: 67). Μέσα από το αθλητικό παιχνίδι δεν ισχυροποιούνται βέβαια μόνο εθνικές, αλλά και έμφυλες ταυτότητες. Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα του ποδοσφαίρου, που θεωρείται ως το αρχετυπικό προπύργιο της ανδροπρέπειας, Από την άλλη μεριά, ο αθλητισμός για τον Ουμπέρτο Έκο αποτελεί ένα instrumentum regni, ένα όργανο εξουσίας, αλλά και μια «ευτελής ηδονοβλεψία» (Έκο, 1997:96). Από την παραπάνω σταχυολόγηση, εύκολα μπορεί κανείς να συμπεράνει ότι ο επιστημονικός αλλά και ο δημόσιος λόγος γύρω από το αθλητικό φαινόμενο έχει έναν έντονο διπολικό χαρακτήρα: από τη μια πλευρά, βρίσκονται οι σφοδροί πολέμιοί του, και από την άλλη, οι παθιασμένοι υποστηρικτές του. Είτε συμφωνήσει κανείς είτε όχι με τις παραπάνω διαπιστώσεις, δεν μπορεί να αγνοήσει το γεγονός ότι ο αθλητισμός αποτελεί ένα φαινόμενο που έχει διεισδύσει σε πολλούς τομείς της σύγχρονης καθημερινότητας.
Η έκθεση Homo Sportivus. Examining the world through games παραφράζοντας την εμβληματική μελέτη του Ολλανδού ιστορικού, προσλαμβάνει το αθλητικό παιχνίδι ως σημαίνουσα ανθρώπινη πρακτική, τόσο διαχρονικά όσο και στη σύγχρονη οικονομική, κοινωνική, πολιτική και πολιτισμική συνθήκη. Οι καλλιτέχνες της παρούσας έκθεσης καλούνται να διερευνήσουν μια σειρά από ζητήματα που συνδέονται με το αθλητικό φαινόμενο, όπως είναι οι πολιτικές χρήσεις του αθλητισμού, η σημασία του γηπέδου και της κερκίδας, ως τόπων διαμόρφωσης εθνικών, πολιτικών, έμφυλων και άλλων αναφορών, ως τόπων ηρωοποίησης του σύγχρονου δυτικού υποκειμένου, ως τόπων βίας και συγκρούσεων, αλλά και ως τόπων χαράς, συγκίνησης και αλληλεγγύης.
Έτσι, η εν λόγω έκθεση προσκαλεί τους επισκέπτες να γνωρίσουν πτυχές της σύγχρονης ελληνικής καλλιτεχνικής παραγωγής, να προβληματιστούν και να στοχαστούν πάνω στα ζητήματα που αναφέρθηκαν, κάποιες φορές με μια παιγνιώδη διάθεση, βασικό συστατικό άλλωστε του αθλητισμού. Συνοψίζοντας, η έκθεση Homo ludens. Examining the world through games επιδιώκει να απαντήσει στο ερώτημα που αποτέλεσε την αφορμή για την εν λόγω επιμελητική πρόταση: Σε ποιο βαθμό η σύγχρονη τέχνη και ο αθλητισμός μπορούν να αποτελέσουν εργαλεία για την κατανόηση των σύγχρονων ρευστών και υβριδικών κοινωνιών;
Group Show
Duration: 29/06/18 - 27/07/18
Location: House of Cyprus, Ksenofontos 2Α, Athens
Curator: Konstantinos Argianas
Artists: Marilena Aligizaki // Giannis Antoniou // Dimitrios Antonitsis // Ioannis Vastardis // Vasilis Vlastaras // Yiannis Theodoropoulos // Georgia Kotretsos // Christos Michaelides // Nikos Papadimitriou // Panos Sklavenitis // Theodoros Stamatogiannis // Alexis Fidetzis // Nicos Charalambidis // Yioula Hatzigeorgiou // Dionisis Christofilogiannis // Campus Novel // Poka Yio // Theo-Mass Lexileictous // Versaweiss
